In Nijkerk zijn in 1998 door Bouwfonds Woningbouw in samenwerking met het Wereld Natuur Fonds 37 zeer energiezuinige woningen gerealiseerd die de naam zonne-woning zeker waard zijn. Door oriëntatie op het zuiden, een uitgekiende zonnewarmte-installatie en bouwkundige maatregelen speelt de zon een belangrijke rol bij de verwarming van deze woningen.

Opvallend en ook gewoon.

Vanuit het zuiden komend zullen de grote zonne-collectoren op de schuine daken zeker opvallen. De woningen zijn noord-zuid gelegen, waardoor zowel de zonne-collector als de ramen op het zuiden maximaal van de zonne-warmte kunnen profiteren. Verder zijn deze woningen, gebouwd in de nieuwe wijk Groot Corlaer in Nijkerk, ook ‘gewone’ woningen zoals we ze in Nederland gewend zijn. De uitdaging voor de ontwerpers was dan ook om een woning te ontwerpen die zeer energie-zuinig is, zonder gebruik te maken van extreme architectuur of ingewikkelde installaties.

De koude buiten houden…..

Veel warmte gaat in conventioneel gebouwde woningen verloren door de omhulling: muren, vensters en deuren, vloeren en daken. Daarom zijn in deze woningen in Nijkerk al deze onderdelen extra goed geïsoleerd met een dikkere laag steenwol dan gebruikelijk in de muren, onder de vloer en op het dak. In de vensters zit super HR-glas; dubbelglas met een warmte-reflecterende laag én met een isolerend gas in de spouw.
Behalve door de dichte delen verdwijnt normaal een aanzienlijk deel van de warmte juist door kieren en openingen. In deze woningen wordt er veel aan gedaan om dit warmteverlies te minimaliseren door toepassing van uitstekende tochtwering bij ramen en deuren en extra aandacht voor goede aansluiting van verschillende onderdelen op elkaar. Zo zullen deze woningen aan de hoogste norm voor kierdichting voldoen.
Maar een woning mag natuurlijk niet potdicht zijn. Om een gezond binnenklimaat te waarborgen moet er voldoende verse lucht binnenkomen, terwijl de “afgewerkte” lucht moet worden afgevoerd. Om aan deze eis te voldoen is gekozen voor mechanische afzuiging van de lucht uit de keuken, toilet en badkamer door een ventilator met zuinige gelijkstroom-motor. De benodigde verse lucht stroomt naar binnen door roosters in de woonkamer en de slaapkamers. Deze toevoerroosters zijn zelfregelend: zonder hulp van een motor of elektronica wordt de regelklep slechts zó ver opengezet dat precies de benodigde hoeveelheid verse lucht binnenkomt. Bij harde wind gaat het rooster automatisch verder dicht, bij windstil weer maximaal open. Door toepassing van deze eenvoudige techniek worden zowel hinderlijke tocht als een tekort aan verse lucht voorkomen.

…..en de zon naar binnen halen.

De warmte voor het huis en het warme water worden opgewekt in een ‘Zonnegascombi’ van het fabrikaat Luigjes. Dit apparaat is een bijzonder efficiënte combinatie van een zonneboiler, een gasboiler en een cv-ketel. Het toestel heeft een voorraadvat met een inhoud van 235 liter tapwater. De onderste ca 175 liter worden door de 5,6 m² zonne-collectoren verwarmd. Als de zon warm genoeg is kan de temperatuur oplopen tot ruim boven de 60EC; dan trekt de zonne-warmte ook door tot in het bovenste deel van de boiler en hoeft de gasbrander helemaal niet in werking te komen. Wanneer de zon niet warm genoeg is, zal de ingebouwde gasbrander met Hoog Rendement de bovenste 60 liter bij-verwarmen tot 60EC. In dit voorraadvat is een spiraal gemonteerd waardoor cv-water stroomt, dat op deze manier verwarmd wordt: door zonnewarmte, aangevuld met warmte van de gasbrander. De zonnegascombi is voorzien van een weersafhankelijke watertemperatuurregeling, waardoor de gasbrander alleen brandt als het echt nodig is.

Ruimteverwarming.

In het Nederlandse klimaat geeft de zon een groot deel van het jaar wel warmte, maar vaak met een lage temperatuur. Om maximaal van deze zonnewarmte te kunnen profiteren, worden de woningen verwarmd door grotere radiatoren, die bij de strengste koude voldoende hebben aan een cv-watertemperatuur van maximaal 70°C; het grootste deel van het stookseizoen is een cv-watertemperatuur van 40°- 50° zelfs al voldoende! Hierdoor profiteert deze installatie meer van de zonne-warmte dan met een watertemperatuur van 90°C mogelijk zou zijn. Daarboven geven radiatoren bij deze watertemperatuur een aangenamer warmte af.

Warm water.

Ook het tapwater wordt voor een belangrijk deel verwarmd door de zon. Door de constructie van de zonnegascombi wordt altijd minstens 60 liter water op een temperatuur van 60°C gehouden; de overige 175 liter water in de boiler heeft een temperatuur die afhankelijk is van het zon-aanbod, maar bijna altijd hoger dan de koudwatertemperatuur. Al met al hebben de bewoners met dit toestel een ruime voorraad warm water tot hun beschikking; terwijl de gasbrander ervoor zorgt dat na gebruik de voorraad weer snel wordt aangevuld.

Hoeveel energie wordt er bespaard?

Een voor de hand liggende vraag bij een project waarbij energiebesparing uitgangspunt is. Ten tijde van de bouw gold voor deze woningen een maximum-EP van 1,4. Voor dit project is door het WNF met het Bouwfonds afgesproken dat de EP niet hoger mocht zijn dan 0,75. Hiermee ligt het energiegebruik bijna 50% lager dan het verbruik van vergelijkbare nieuwbouwwoningen uit die periode.

Ontwerp.

Deze bijzondere gewone woningen zijn ontworpen door:

• Bouwfonds Woningbouw BV – Amersfoort
• Architectenbureau Olthoff en Lerou – Den Bosch
• Technisch Adviesbureau Crone – Nijmegen